Jak często serwisować fotowoltaikę? Klucz do maksymalnej wydajności i bezpieczeństwa
W Polsce przybywa instalacji fotowoltaicznych w zawrotnym tempie – według danych Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE) na koniec 2023 roku łączna moc mikroinstalacji przekroczyła 12 GW, a liczba prosumentów sięgnęła 1,2 mln. Wraz z dynamicznym rozwojem tego sektora rośnie jednak świadomość konieczności właściwej pielęgnacji systemów PV. Badania przeprowadzone przez Instytut Energetyki Odnawialnej wskazują, że brak regularnych przeglądów może zmniejszyć wydajność instalacji nawet o 20-30% w ciągu 5 lat. Jak często więc należy serwisować fotowoltaikę, by zapewnić jej optymalną pracę przez cały okres eksploatacji?
Dlaczego regularny serwis fotowoltaiki jest konieczny?
Wiele osób błędnie zakłada, że panele fotowoltaiczne jako urządzenia bez części ruchomych nie wymagają konserwacji. Tymczasem praktyka pokazuje coś zupełnie odwrotnego. Według raportu SolarPower Europe z 2023 roku, prawidłowo serwisowane instalacje zachowują ponad 90% początkowej wydajności nawet po 15 latach użytkowania, podczas gdy te pozbawione profesjonalnych przeglądów mogą tracić nawet 1,5-2% efektywności rocznie.
Główne zagrożenia dla niezserwisowanej instalacji to:
- Nagromadzenie zanieczyszczeń – warstwa pyłu, liści czy ptasich odchodów może zmniejszać wydajność o 5-15%, a w skrajnych przypadkach nawet o 25%.
- Mikrouszkodzenia mechaniczne – pęknięcia ogniw spowodowane gradobiciami lub nieprawidłowym montażem.
- Problemy z okablowaniem – korozja, przegrzanie lub uszkodzenia izolacji zwiększające ryzyko zwarć.
- Spadek sprawności inwertera – najczęściej wymienianego elementu systemu (średnio co 10-12 lat).
Optymalna częstotliwość przeglądów – rekomendacje ekspertów
Polskie Stowarzyszenie Fotowoltaiki (PSF) rekomenduje przeprowadzanie pełnego przeglądu technicznego co najmniej raz na 2 lata. Jednak w konkretnych przypadkach częstotliwość ta powinna być zwiększona:
Raz w roku – podstawowa kontrola wizualna stanu paneli (szczególnie po zimie) oraz czyszczenie powierzchni. Dotyczy to zwłaszcza regionów o:
- Wysokim zapyleniu (obszary przemysłowe, tereny wiejskie w okresie żniw)
- Intensywnych opadach śniegu (woj. podkarpackie, małopolskie)
- Dużej ilości ptaków (okolice jezior, tereny nadmorskie)
Co 3-5 lat – szczegółowy przegląd techniczny obejmujący:
- Pomiar napięć i rezystancji izolacji
- Kontrolę połączeń elektrycznych
- Diagnostykę pracy inwertera
- Sprawdzenie konstrukcji mocującej
W przypadku instalacji powyżej 10 kW lub systemów z magazynami energii specjaliści zalecają częstsze kontrole – nawet 2 razy w roku.
Na co zwrócić uwagę podczas samodzielnego monitorowania?
Podstawowe czynności serwisowe można wykonywać we własnym zakresie. Według badań Politechniki Warszawskiej regularne samodzielne kontrole mogą poprawić wydajność instalacji o 7-12%. Najważniejsze elementy do sprawdzenia to:
Stan wizualny paneli – pęknięcia, przebarwienia, ślady przepięć. Warto zwrócić uwagę na tzw. hot spoty (przegrzane obszary), które mogą wskazywać na uszkodzone ogniwa.
Poziom zabrudzeń – już 2-milimetrowa warstwa kurzu może zmniejszać wydajność o około 5%. W rejonach o wysokim zanieczyszczeniu powietrza (np. Śląsk) strata ta może sięgać 8-10%.
Dane z licznika i inwertera – nagły spadek produkcji (powyżej 15% w stosunku do tej samej pory roku w poprzednich latach) powinien skłonić do wezwania specjalisty.
Stan konstrukcji mocującej – polskie warunki atmosferyczne (silne wiatry, oblodzenia) mogą powodować poluzowanie elementów nośnych.
Profesjonalny serwis – ile kosztuje i czego się spodziewać?
Koszt kompleksowego przeglądu instalacji fotowoltaicznej waha się od 300 do 800 zł w zależności od:
- Wielkości systemu (cena za 1 kW mocy zainstalowanej: 50-80 zł)
- Stopnia skomplikowania (dachy skośne vs. płaskie, dostępność)
- Zakresu usługi (czyszczenie paneli +50-150 zł)
Profesjonalny serwis powinien obejmować:
- Termowizyjną kontrolę paneli (wykrywanie hot spotów)
- Pomiar parametrów elektrycznych
- Sprawdzenie działania zabezpieczeń
- Aktualizację oprogramowania inwertera
- Generowanie raportu z zaleceniami
Warto pamiętać, że niektóre ubezpieczenia nieruchomości wymagają regularnych przeglądów (zwykle co 2 lata) jako warunku zachowania ochrony. Brak dokumentacji serwisowej może być podstawą do odmowy wypłaty odszkodowania w przypadku awarii.
Czyszczenie paneli – jak często i czym?
Badania Instytutu Energii Odnawialnej wskazują, że w polskich warunkach klimatycznych naturalne opady deszczu usuwają tylko 60-70% zanieczyszczeń. Dlatego eksperci zalecają mycie paneli:
- Raz do roku – w większości regionów Polski
- 2 razy w roku – w rejonach o wysokim zanieczyszczeniu powietrza lub dużym natężeniu ptactwa
- Po każdym większym zdarzeniu atmosferycznym (burza piaskowa, wybuch wulkanu, pożary lasów)
Do czyszczenia należy używać miękkich szczotek lub gąbek oraz wody demineralizowanej (twarda woda pozostawia osad). Ciśnienie myjki nie powinno przekraczać 20 barów, aby nie uszkodzić powłoki antyrefleksyjnej. Najlepsza pora na czyszczenie to wczesny ranek lub wieczór – nigdy nie wolno polewać zimną wodą rozgrzanych paneli!
Serwis to inwestycja w dłuższą żywotność
Chociaż panele fotowoltaiczne są zaprojektowane na 25-30 lat eksploatacji, brak odpowiedniej konserwacji może skrócić ten okres nawet o 40%. Regularne przeglądy to:
- Oszczędność pieniędzy – każdy 1% spadku wydajności to strata 50-100 zł rocznie w przypadku typowej instalacji 5 kW
- Bezpieczeństwo – 90% pożarów instalacji PV wynika z wad okablowania, które można wykryć podczas przeglądu
- Gwarancja – wielu producentów wymaga dokumentacji serwisowej jako warunku honorowania reklamacji
Pamiętajmy – fotowoltaika to system elektryczny, który podobnie jak samochód czy kocioł grzewczy wymaga okresowych kontroli. Inwestując w regularny serwis, zapewniamy sobie nie tylko maksymalną produkcję energii, ale też spokój na długie lata.
